Ο δημόσιος χώρος της πόλης μπορεί να χρησιμοποιηθεί απ’ όλους τους κατοίκους της και όλοι θα πρέπει να έχουν πρόσβαση σε αυτόν. Αυτό λοιπόν λέει το κράτος και η νομοθεσία του σε πολύ γενικές γραμμές για τον δημόσιο χώρο, μια αναμφίβολα αφηρημένη έκφραση. Πάνω κάτω βέβαια το ίδιο θα σου πει και ένας απλός και φιλήσυχος πολίτης. Μαζί με το τι είναι ο δημόσιος χώρος μπορεί να σου απαριθμήσουν και ένα ή δύο παραδείγματα ενός τέτοιου χώρου. Η πλειοψηφία συνήθως λέει πάρκα και πλατείες, είτε μικρά είτε μεγάλα, ξεχνάει όμως κάτι? Την ουσία του δημόσιου χώρου, που δεν είναι άλλη από τον δρόμο.
Ο δρόμος καταλαμβάνει ένα μεγάλο κομμάτι της πόλης, ξεπερνάει το 20% της επιφάνειας του αστικού ιστού και αποτελεί ένα αξιοσημείωτο δίκτυο για την πόλη(άλλα δίκτυα είναι τα τηλεπικοινωνιακά, της ύδρευσης και της αποχέτευσης κ.α.). Η έννοια του δρόμου εμπεριέχει την ένωση, καθώς φέρνει κοντά περιοχές μεταξύ τους ή μεμονωμένες δραστηριότητες. Ακόμα, ο δρόμος είναι ο καμβάς της πόλης, αυτού του κατεξοχήν κοινωνικού και δημόσιου οργανισμού, πάνω σε αυτόν τον καμβά χτίζονται σχέσεις, αλληλεπιδρούν διαφορετικές κουλτούρες, αντιλήψεις, ενισχύεται η συναναστροφή και η κοινωνικότητα. Μέσα στον δρόμο φαίνονται συμπεριφορές είτε συλλογικές είτε ατομικές. Ο δρόμος έχει μια σαφή πολιτική χρήση, δεν είναι ένας ουδέτερος χώρος αποφορτισμένος από τις ταξικές και κοινωνικές συγκρούσεις. Αντίθετα ως η ουσία του δημόσιου χώρου και η «μαγιά» που δένει την πόλη, ο δρόμος είναι άρρηκτα συνδεδεμένος με πολιτικά ή κοινωνικά κινήματα. Μεγάλο παράδειγμα αυτού οι διαδηλώσεις που λαμβάνουν χώρα σε αυτόν.
Αφού λοιπόν κατανοούμε ότι ο δρόμος είναι η ακρογωνιαία λίθος της πόλης, είναι φυσικό και το ίδιο το κράτος να επιθυμεί τη βέλτιστη διαχείριση που θα του προσδώσει τα μέγιστη οφέλη. Φαινομενικά, θα έλεγε κανείς «μα καλά τι λέτε, σιγά μην διαχειρίζεται το κράτος το δρόμο. Μα δεν βλέπετε πως όλοι δρόμοι είναι χάλια?». Και όμως, τι σημαίνει «χάλια» και για ποιον? Χάλια για τα αυτοκίνητα, χάλια για τους πεζούς, χάλια για τους μετανάστες και τις μετανάστριες, χάλια για τους νοικοκυραίους, χάλια για τα αφεντικά? Χάλια για ποιους και γιατί?
Στις παραπάνω απορίες απαιτείται ουσιαστική απάντηση. Ο δρόμος είναι «χάλια» γι’ αυτούς που δεν θέλει το κράτος, και αυτοί είναι οι μετανάστριες και οι μετανάστες, οι άστεγοι, οι αγωνιζόμενοι, οι άνθρωποι με ειδικές ανάγκες, εκείνοι που διαφοροποιούνται και δεν ανέχονται την κυρίαρχη αφήγηση.
Αντίθετα, ο δρόμος είναι στρωμένος με ροδοπέταλα στα αυτοκίνητα, καθώς το πεζοδρόμιο με τον καιρό στένεψε, οι μικρού πλάτους οδοί των παλιών και ιστορικών κέντρων διαπλατύνθηκαν με αναντίστοιχο για την πολεοδομική τους σημασία τρόπο, παρκαρισμένα αυτοκίνητα κατάπιαν τον ελάχιστο εναπομείναντα δημόσιο χώρο, μεγάλες λεωφόροι με ισόπεδους και ανισόπεδους κόμβους χαράχτηκαν, φτιάχνοντας ένα πάνθεον από «μεγαλειώδη έργα», μια συλλογή από αγωγούς ταχύτητας θα μπορούσε να πει κανείς, κ.α. Είναι ακόμα στρωμένος με κόκκινο χαλί για τους μαγαζάτορες πάσης φύσεως που με τα τραπεζοκαθίσματα καταναλώνουν την τελευταία σπιθαμή δημόσιου χώρου, είτε λωρίδας κίνησης πεζών είτε ενός πεζόδρομου. Αλλά και είναι επίσης ελκυστικά καθησυχαστικός γι’ αυτούς που χρειάζονται και γουστάρουν την ασφάλεια και την τάξη, είτε αυτοί είναι καθημερινοί αντιδραστικοί μα πάνω απ’ όλα «φιλήσυχοι» έλληνες πολίτες, είτε αφεντικά, είτε το κράτος τους. Εξ’ αυτού και ο συνωστισμός μπάτσων σε κάθε γωνία, η παρουσία κλουβών των ΜΑΤ δίπλα σε επιλεγμένα σημεία, η ύπαρξη καμερών και η ολοένα και αυξανόμενη γενικευμένη επιτήρηση του δημόσιου χώρου.
Έτσι λοιπόν προκύπτει ένα εύλογο ερώτημα «τι να κάνουμε?». Η απάντηση δεν είναι δεδομένη, δεν υπάρχει σειρά οδηγιών χρήσης, υπάρχει όμως θέληση και μάλιστα η ταξική θέληση εκείνων που καταπιέζονται και οφείλουν να διεκδικήσουν το δρόμο ως το χώρο πολιτικής και κοινωνικής έκφρασης και παρουσίας τους. Να διεκδικήσουν το δρόμο προκειμένου να βιώσουν πραγματικές καταστάσεις και όχι διαμεσολαβημένες από το θέαμα, όπως το αχαλίνωτο περπάτημα για shopping.Να διεκδικήσουν το δρόμο ως τον χώρο ανεμπόδιστης κίνησης και στάσης τους, χωρίς ασταμάτητους προληπτικούς ελέγχους, χωρίς απαγορεύσεις, χωρίς φόβο. Να διεκδικήσουν το δρόμο για την ισχυροποίηση των δεσμών μεταξύ τους αλλά και με την πόλη.
Άρα, είναι πλέον αναγκαίο το ανταγωνιστικό κίνημα να διεκδικήσει πιο δυναμικά το δημόσιο χώρο, όχι μονάχα τις πλατείες και τα πάρκα, μα και τον δρόμο. Είναι αναγκαίο ο δρόμος, να απελευθερωθεί από μπάτσους και λογικές καταστολής και επιτήρησης, να απελευθερωθεί από τυχόν ολοκληρωτικές και φασιστικές λογικές, αλλά και να απελευθερωθεί από την πλήρη κυριαρχία του αυτοκινήτου, ενός μέσου αποθέωσης της ατομικιστικής θεώρησης όχι μόνο της μετακίνησης, αλλά και της ζωής εν τέλει. Είναι ζωτικής σημασίας στο σήμερα για εμάς που δεχόμαστε την επίθεση των αφεντικών και του κράτους και δε συμμεριζόμαστε τα συμφέροντα τους, να οργανωθούμε και να προτάξουμε την επιθυμία για συλλογική παρουσία στο δημόσιο χώρο, να σπάσουμε το φόβο και να εμφανιστούμε, να μην αφήσουμε ο κοινωνικός χώρος του δρόμου να γίνει ένα ολοκληρωτικά αποστειρωμένο κάτεργο και μείς να κλειστούμε στα σπίτια μας.
Ωστόσο, για να μην ξεχνιόμαστε το ζήτημα της οικειοποίησης του δρόμου δεν είναι ξεκομμένο από τη γενικότερη κοινωνική κατάσταση. Η επιθυμία για αλλαγή της συνθήκης στο δρόμο, οφείλει να συνδυαστεί και με την επιθυμία για γκρέμισμα και αλλαγή ολόκληρου του συστήματος της εκμετάλλευσης και της εξαθλίωσης.
lev